Materieel Strafrecht en Criminele Politiek
Volledige vakbeschrijving
De titel Materieel strafrecht en Criminele Politiek refereert aan de tweevoudige opzet van het blok. Het onderdeel Materieel strafrecht gaat over de vraag welk gedrag strafbaar is gesteld. In het blok wordt allereerst aandacht besteed aan verscheidene algemene kernleerstukken, zoals bijvoorbeeld daderschap (van de rechtspersoon), opzet en schuld, en toerekenbaarheid. Daarnaast komen enkele bijzondere delictsvormen aan bod, zoals bijvoorbeeld uitingsdelicten (aanzetten tot haat), terrorismemisdrijven, prostitutie en verkeersdelicten. Deze opsomming is voornamelijk illustratief, want het is de bedoeling dat regelmatig andere delictsvormen aan bod komen, in het licht van actuele legislatieve of jurisprudentiële ontwikkelingen.
Het onderdeel Criminele Politiek heeft tot doel inzicht te verkrijgen in het hoe en waarom van het door de overheid gevoerde strafbaarstellingsbeleid. Het materiële strafrecht ontstaat immers niet in een vacuüm. Strafbaarstellingen zijn steeds het uitvloeisel van maatschappelijke opvattingen en politieke ontwikkelingen en derhalve voortdurend aan verandering onderhevig. Zo zien we bijvoorbeeld dat de criminele politiek steeds meer wordt beheerst door veiligheidsdenken en risicomanagement. Of het nu gaat om terrorisme, zinloos geweld of milieuvervuiling, van de overheid worden meer maatregelen verlangd teneinde een veiligere samenleving te garanderen. Deze focus op veiligheid is niet alleen zichtbaar binnen het strafbaarstellingsbeleid maar ook binnen de sanctionering. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan meer levenslang gestraften, pleidooien voor een ‘soepelere’ TBS-oplegging en de toepassing van ‘levenslang toezicht’ op ex-zeden- en geweldsdelinquenten. Deze ontwikkeling doet niet alleen talrijke vragen rijzen over de grondslagen, maar ook over de mogelijke beperkingen van het moderne strafrecht. Daarom wordt in het blok ook aandacht besteed aan meer strafrechtstheoretische beschouwingen, zoals beginselen en criteria van strafbaarstelling. Het blok heeft daardoor naast een sterke positiefrechtelijke, ook een metajuridische dimensie. En om onze blik te verruimen zal ook af en toe naar andere rechtsstelsels worden gekeken. Een centrale doelstelling van het blok is op een kritische wijze te onderzoeken hoe strafrechtstheorie, criminele politiek en materieel strafrecht zich tot elkaar verhouden.
Instructietaal
Nederlands (hoewel een beperkt deel van de literatuur in het Engels zal zijn)
Doelstellingen van dit vak
- Het verbreden en verdiepen van de kennis van verscheidene algemene kernleerstukken van materieel strafrecht.
- Inzicht verkrijgen in het hoe en waarom van het door de overheid gevoerde strafbaarstellingsbeleid en de sanctionering.
- De ontwikkelingen in het materiële strafrecht, het strafbaarstellingsbeleid en de sanctionering in de crimineel-politieke context kunnen plaatsen.
- Aan de hand van strafrechtstheoretische en rechtsvergelijkende inzichten beargumenteerd een eigen standpunt kunnen innemen over de crimineel-politieke ontwikkelingen in het materiële strafrecht, het strafbaarstellingsbeleid en de sanctionering.
Voorwaarden
Basiskennis van het materiële strafrecht is vereist.
Aanbevolen literatuur
Er wordt gebruik gemaakt van een zorgvuldig samengestelde reader. De volgende teksten zijn illustratief:
-J. Keiler and D. Roef, ‘Principles of Criminalisation and the Limits of Criminal Law’, in J. Keiler and D. Roef (eds.), Comparative Concepts of Criminal Law, Cambridge-Antwerp-Chicago, Intersentia, 2019, p. 35-83;
- A.E. Harteveld & R. Robroek, Hoofdwegen door het verkeersrecht, Deventer: Kluwer 2021, hoofdstukken 4, 5 en 6
- J. Bijlsma, Stoornis en Strafuitsluiting. Op zoek naar een toetsingskader van ontoerekenbaarheid, Wolf Legal Publishers, 2016 (hoofdstuk 3 & 5);
K. Rozemond, ‘Waarom werd Wilders veroordeeld?’, Nederlands Juristenblad, 2022, p. 246-252.
- D. Roef, ‘De strafrechtelijke positie van overheden anno 2018: een stand van de rechtsontwikkeling’, O&A 2018, p. 113-123;
- M. Lintz, ‘Recente ontwikkelingen in de toepassing van de Wet terroristische misdrijven: naar een meer ideologische toepassing van strafrechtelijke antiterreurwetgeving?’, Delikt en Delinkwent, 2022, p. 260-270